Η παιδική παχυσαρκία στη χώρα μας φαίνεται να έχει λάβει δραματική έκταση. Είναι δυσάρεστο γεγονός ότι πρόσφατες μελέτες μας κατατάσσουν στις χώρες που έχουν από τα πιο μεγάλα ποσοστά υπέρβαρων και παχύσαρκων παιδιών που αγγίζει το 30% [1].
Αυτό που είναι όμως ακόμα πιο δυσάρεστο είναι η αφέλεια με την οποία αντιμετωπίζουμε τη νόσο αυτή των παιδιών μας. Ακούμε τόσο συχνά φράσεις όπως“Δεν πειράζει είναι στην ανάπτυξη”, ή και το πιο αφελές “Θα το πάρει σε ύψος” που επιβεβαιώνουν την άγνοια που έχουμε για το συγκεκριμένο θέμα.
Αυτό που είναι όμως ακόμα πιο δυσάρεστο είναι η αφέλεια με την οποία αντιμετωπίζουμε τη νόσο αυτή των παιδιών μας. Ακούμε τόσο συχνά φράσεις όπως“Δεν πειράζει είναι στην ανάπτυξη”, ή και το πιο αφελές “Θα το πάρει σε ύψος” που επιβεβαιώνουν την άγνοια που έχουμε για το συγκεκριμένο θέμα.
Όπως έχει προαναφερθεί εδώ το βάρος των παιδιών δεν μπορούμε να το αξιολογήσουμε οπτικά, αλλά μόνο με τη χρήση των καμπύλων ανάπτυξης. Πολλές φορές ένα παιδί που φαίνεται φυσιολογικό σε βάρος αναλογικά με το ύψος του στα μάτια ενός ενηλίκου, είναι υπέρβαρο ή παχύσαρκο. Το φαινόμενο αυτό εντείνεται από το λεγόμενο «κατοχικό σύνδρομο» όπου συνήθως οι γιαγιάδες θεωρούν ότι η παχυσαρκία σε ένα παιδί είναι δείγμα υγείας/ευρωστίας.
Από την άλλη μεριά, σήμερα γνωρίζουμε ότι η παχυσαρκία είναι νόσος και βάζει την υγεία του παιδιού σε πολύ μεγάλο κίνδυνο για πολλές παθήσεις όπως διαβήτη τύπου ΙΙ, υπνική άπνοια, υπέρταση, μη αλκοολική λιπώδη διήθηση ήπατος, άσθμα κλπ [2, 3]. Ο κίνδυνος αυτός πρέπει να αντιμετωπίζεται και -σε κάποιες περιπτώσεις μάλιστα- πολύ δραστικά. Εδώ λοιπόν προκύπτουν μια σειρά από ερωτήματα όπως αν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε την παιδική παχυσαρκία, με ποιο τρόπο και τελικά αν μπορούμε να κάνουμε δίαιτα σε ένα παιδί.
Στο παρελθόν θεωρούσαμε ότι δεν πρέπει να εφαρμόζουμε ποτέ μια υποθερμιδική δίαιτα σε ένα παιδί ή έφηβο καθώς αυτό μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην ανάπτυξη του παιδιού. Με την εξέλιξη της επιστήμης και ενδεχομένως την αναγνώριση των αρνητικών επιπτώσεων της παιδικής παχυσαρκίας στην υγεία των παιδιών οι συστάσεις για την αντιμετώπιση φαίνεται να γίνονται λίγο πιο αυστηρές. Πιο συγκεκριμένα σύμφωνα με τις τελευταίες συστάσεις του Αμερικανικού Συλλόγου Διαιτολόγων (American Dietetic Association, ADA) [4] οι έφηβοι, 12-18 χρονών, που βρίσκονται να είναι υπέρβαροι πρέπει να χάνουν αργά και σταδιακά βάρος ενώ οι παχύσαρκοι πρέπει να ακολουθούν ένα σχεδιασμένο διαιτολόγιο με στόχο απώλεια βάρους έως και 1 κιλό/εβδ. Τα παιδιά ηλικίας 6-11 ετών που βρίσκονται να είναι παχύσαρκα πρέπει να ακολουθούν ένα πρόγραμμα διατροφικής αγωγής και αλλαγής τρόπου ζωής με στόχο απώλεια 0,5 κιλό/εβδ και έως 1 κιλό/εβδγια τα παιδιά που είναι πάνω από την 99η καμπύλη ανάπτυξης πάντα συνεκτιμώντας και άλλους παράγοντες κινδύνου. Τα υπέρβαρα παιδιά αυτής της ηλικίας καλό είναι να δέχονταιδιατροφική συμβουλευτική κυρίως διαμέσου του οικογενειακού περιβάλλοντος. Ακόμη και τα παιδιά προσχολικής ηλικίας 2-5 ετών τα οποία έχουν δείκτη μάζας σώματος πάνω από 21-22kg/m2κρίνεται απαραίτητο να χάσουν βάρος με μέγιστο ρυθμό 0,5 κιλό/εβδ, ενώ τα υπέρβαρα και παχύσαρκα (95-99η καμπύλη) πρέπει να διατηρήσουν το σωματικό τους βάρος έως ότου αντισταθμιστεί από την αντίστοιχη αύξηση του ύψους. Στα πιο μικρά παιδιά, κάτω των 2 ετών, δε συνίσταται καμία παρέμβαση. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι παραπάνω συστάσεις μπορεί να γίνουν και πιο αυστηρές παρουσία συνοδών παραγόντων κινδύνου (πχ, υπέρταση, ινσουλινοαντοχή, δυσλιπιδαιμία κλπ) υπό την κρίση του παιδιάτρου ή/και του διαιτολόγου.
Στόχοι βάρους και στάδια παρέμβασης, ανάλογα με την κατηγοριοποίηση της ηλικίας και του Δείκτη Μάζας Σώματος
Από την άλλη μεριά, σήμερα γνωρίζουμε ότι η παχυσαρκία είναι νόσος και βάζει την υγεία του παιδιού σε πολύ μεγάλο κίνδυνο για πολλές παθήσεις όπως διαβήτη τύπου ΙΙ, υπνική άπνοια, υπέρταση, μη αλκοολική λιπώδη διήθηση ήπατος, άσθμα κλπ [2, 3]. Ο κίνδυνος αυτός πρέπει να αντιμετωπίζεται και -σε κάποιες περιπτώσεις μάλιστα- πολύ δραστικά. Εδώ λοιπόν προκύπτουν μια σειρά από ερωτήματα όπως αν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε την παιδική παχυσαρκία, με ποιο τρόπο και τελικά αν μπορούμε να κάνουμε δίαιτα σε ένα παιδί.
Στο παρελθόν θεωρούσαμε ότι δεν πρέπει να εφαρμόζουμε ποτέ μια υποθερμιδική δίαιτα σε ένα παιδί ή έφηβο καθώς αυτό μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην ανάπτυξη του παιδιού. Με την εξέλιξη της επιστήμης και ενδεχομένως την αναγνώριση των αρνητικών επιπτώσεων της παιδικής παχυσαρκίας στην υγεία των παιδιών οι συστάσεις για την αντιμετώπιση φαίνεται να γίνονται λίγο πιο αυστηρές. Πιο συγκεκριμένα σύμφωνα με τις τελευταίες συστάσεις του Αμερικανικού Συλλόγου Διαιτολόγων (American Dietetic Association, ADA) [4] οι έφηβοι, 12-18 χρονών, που βρίσκονται να είναι υπέρβαροι πρέπει να χάνουν αργά και σταδιακά βάρος ενώ οι παχύσαρκοι πρέπει να ακολουθούν ένα σχεδιασμένο διαιτολόγιο με στόχο απώλεια βάρους έως και 1 κιλό/εβδ. Τα παιδιά ηλικίας 6-11 ετών που βρίσκονται να είναι παχύσαρκα πρέπει να ακολουθούν ένα πρόγραμμα διατροφικής αγωγής και αλλαγής τρόπου ζωής με στόχο απώλεια 0,5 κιλό/εβδ και έως 1 κιλό/εβδγια τα παιδιά που είναι πάνω από την 99η καμπύλη ανάπτυξης πάντα συνεκτιμώντας και άλλους παράγοντες κινδύνου. Τα υπέρβαρα παιδιά αυτής της ηλικίας καλό είναι να δέχονταιδιατροφική συμβουλευτική κυρίως διαμέσου του οικογενειακού περιβάλλοντος. Ακόμη και τα παιδιά προσχολικής ηλικίας 2-5 ετών τα οποία έχουν δείκτη μάζας σώματος πάνω από 21-22kg/m2κρίνεται απαραίτητο να χάσουν βάρος με μέγιστο ρυθμό 0,5 κιλό/εβδ, ενώ τα υπέρβαρα και παχύσαρκα (95-99η καμπύλη) πρέπει να διατηρήσουν το σωματικό τους βάρος έως ότου αντισταθμιστεί από την αντίστοιχη αύξηση του ύψους. Στα πιο μικρά παιδιά, κάτω των 2 ετών, δε συνίσταται καμία παρέμβαση. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι παραπάνω συστάσεις μπορεί να γίνουν και πιο αυστηρές παρουσία συνοδών παραγόντων κινδύνου (πχ, υπέρταση, ινσουλινοαντοχή, δυσλιπιδαιμία κλπ) υπό την κρίση του παιδιάτρου ή/και του διαιτολόγου.
Στόχοι βάρους και στάδια παρέμβασης, ανάλογα με την κατηγοριοποίηση της ηλικίας και του Δείκτη Μάζας Σώματος
American Dietetic Association, 2013.
Πρέπει να καταστεί σαφές ότι η απώλεια βάρους για ένα παιδί, όσο παχύσαρκο και να είναι δεν είναι κάτι που μπορεί να το αποφασίσουν οι γονείς από μόνοι τους. Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να συναποφασιστεί από τον παιδίατρο και το διαιτολόγο. Ο τρόπος με τον οποίο θα επιτευχθεί αυτό συμφωνείται από το διαιτολόγο και τους γονείς και συνήθως είναι μεικτός με ταυτόχρονη αύξηση φυσικής δραστηριότητας, βελτίωση διατροφικών συνηθειών και αν κριθεί απαραίτητο σύμφωνα με τις προαναφερθείσες οδηγίες τότε μπορεί να γίνει και διαιτητική παρέμβαση με στόχο την απώλεια βάρους. Σε κάθε περίπτωση η διατροφή του παιδιού πρέπει να είναι πλήρης σε όλα τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά ώστε να μην επηρεαστεί η φυσιολογική ανάπτυξή του. Αν αισθάνεστε ότι το παιδί σας έχει κάποιο πρόβλημα με το βάρος του μην επαναπαύεστε στις κλασσικές δικαιολογίες και στο “κατοχικό σύνδρομο” που μας κυνηγά αλλάσυμβουλευτείτε έναν ειδικό.
Βιβλιογραφία
1. Bibiloni, M.D., A. Pons, and J.A. Tur, Prevalence of Overweight and Obesity in Adolescents: A Systematic Review. ISRN Obes, 2013;2013: 392747.
2. Canapari, C.A., et al., Relationship between sleep apnea, fat distribution, and insulin resistance in obese children. J Clin Sleep Med, 2011;7(3): 268-73.
3. Dietz, W.H., Health consequences of obesity in youth: childhood predictors of adult disease. Pediatrics, 1998;101(3 Pt 2): 518-25.
4. Hoelscher, D.M., et al., Position of the Academy of Nutrition and Dietetics: interventions for the prevention and treatment of pediatric overweight and obesity. J Acad Nutr Diet, 2013;113(10): 1375-94.
Δρ. Κανελλάκης Σπυρίδων
http://nutriscience.gr/arthra/paxisarkia-apoleia-varous/87-paidia-diaita
Πρέπει να καταστεί σαφές ότι η απώλεια βάρους για ένα παιδί, όσο παχύσαρκο και να είναι δεν είναι κάτι που μπορεί να το αποφασίσουν οι γονείς από μόνοι τους. Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να συναποφασιστεί από τον παιδίατρο και το διαιτολόγο. Ο τρόπος με τον οποίο θα επιτευχθεί αυτό συμφωνείται από το διαιτολόγο και τους γονείς και συνήθως είναι μεικτός με ταυτόχρονη αύξηση φυσικής δραστηριότητας, βελτίωση διατροφικών συνηθειών και αν κριθεί απαραίτητο σύμφωνα με τις προαναφερθείσες οδηγίες τότε μπορεί να γίνει και διαιτητική παρέμβαση με στόχο την απώλεια βάρους. Σε κάθε περίπτωση η διατροφή του παιδιού πρέπει να είναι πλήρης σε όλα τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά ώστε να μην επηρεαστεί η φυσιολογική ανάπτυξή του. Αν αισθάνεστε ότι το παιδί σας έχει κάποιο πρόβλημα με το βάρος του μην επαναπαύεστε στις κλασσικές δικαιολογίες και στο “κατοχικό σύνδρομο” που μας κυνηγά αλλάσυμβουλευτείτε έναν ειδικό.
Βιβλιογραφία
1. Bibiloni, M.D., A. Pons, and J.A. Tur, Prevalence of Overweight and Obesity in Adolescents: A Systematic Review. ISRN Obes, 2013;2013: 392747.
2. Canapari, C.A., et al., Relationship between sleep apnea, fat distribution, and insulin resistance in obese children. J Clin Sleep Med, 2011;7(3): 268-73.
3. Dietz, W.H., Health consequences of obesity in youth: childhood predictors of adult disease. Pediatrics, 1998;101(3 Pt 2): 518-25.
4. Hoelscher, D.M., et al., Position of the Academy of Nutrition and Dietetics: interventions for the prevention and treatment of pediatric overweight and obesity. J Acad Nutr Diet, 2013;113(10): 1375-94.
Δρ. Κανελλάκης Σπυρίδων
http://nutriscience.gr/arthra/paxisarkia-apoleia-varous/87-paidia-diaita
