Η διατροφή του παιδιού αποτελεί ένα ευαίσθητο θέμα, τόσο διότι τα παιδιά είναι ότι πολυτιμότερο υπάρχει στη ζωή μας, αλλά και διότι το φαινόμενο της παιδικής παχυσαρκίας έχει πάρει επιδημικές διαστάσεις.
Τα ερευνητικά δεδομένα είναι απογοητευτικά. Το βάρος των παιδιών αυξάνεται συνεχώς και υπολογίζεται ότι στην Ελλάδα και στην Κύπρο το 1/3 των παιδιών έχει πρόβλημα βάρους με τάση προς αύξηση. Αν αναλογιστούμε επίσης, ότι οι συνήθειες παγιώνονται στην παιδική ηλικία, ένα παχύσαρκο παιδί είναι ένας εν δυνάμει παχύσαρκος ενήλικας, με ότι αυτό συνεπάγεται για την υγεία του και όχι μόνο. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε έρευνα που έγινε από το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο στην Ελλάδα, φάνηκε ότι πάνω από τα 2/3 των παιδιών με πρόβλημα βάρους είχαν οριακό ή αυξημένο επίπεδο LDL («κακής») χοληστερόλης και τριγλυκεριδίων. Άλλα προβλήματα που μπορούν να προκύψουν είναι μεταξύ άλλων ορθοπεδικά προβλήματα, κίνδυνος καρδιαγγειακών νόσων και ψυχολογικά προβλήματα όπως διαταραχές της εικόνας του εαυτού τους, χαμηλή αυτοεκτίμηση, συναισθήματα απόρριψης λόγω διακρίσεων κ.α.Το αν ένα παιδί είναι παχύσαρκο ή όχι, το διαπιστώνουμε με βάση τις καμπύλες ανάπτυξης. Χρησιμοποιώντας τον δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ ή BMI) θα πρέπει ιδανικά το παιδί να βρίσκεται γύρω από την 50η εκατοστιαία θέση. Αν το παιδί βρίσκεται πάνω από την 85η ή 90ηθέση θεωρείται υπέρβαρο και αν βρίσκεται πάνω από την 95η θεωρείται παχύσαρκο. Επίσης, αν βρίσκεται κάτω απότη 10η εκατοστιαία θέση το παιδί θεωρείται λιποβαρές. Άλλος ένας τρόπος εκτίμησης είναι με τις καμπύλες ανάπτυξης σχετικά με το βάρος για την ηλικία και την περίμετρο μέσης, ενώ μία αντικειμενική αξιολόγηση της παχυσαρκίας μπορεί να γίνει με την μέτρηση του πάχους των δερματικών πτυχών, κάτι που ωστόσο δεν εφαρμόζεται συχνά.Πολλές είναι οι αιτίες που οδηγούν στην εμφάνιση της παιδικής παχυσαρκίας. Ο βασικότερος λόγος είναι το θετικό ισοζύγιο ενέργειας δηλ. με απλά λόγια ότι τα παιδιά παίρνουν περισσότερες θερμίδες από αυτές που «καίει» ο οργανισμός τους. Η αλλαγή του τρόπου ζωής μας, όπου από το μεσογειακό μοντέλο διατροφής πήγαμε σε ένα «δυτικού» τύπου τρόπο διατροφής με τα έτοιμα φαγητά από έξω (fast food), τα πολλά επεξεργασμένα τρόφιμα και διαφόρων ειδών γλυκά που είναι είτε πλούσιασε ζάχαρη και φτωχά σε θρεπτικά συστατικά, είτε πλούσια και σε ζάχαρη και σε λίπος, μαζί με την σημαντική μείωση στη φυσική δραστηριότητα των παιδιών, είναι η βασικοί παράγοντες.
Πρόσφατη μεγάλη έρευνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης η IDEFICS, όπου η Κύπρος ήταν μία από τις χώρες όπου μελετήθηκαν διάφοροι παράγοντες σχετικά μετην υγεία των παιδιών και η σχέση του βάρους και της υγείας με τη διατροφή και τον τρόπο ζωής τους, έδειξε σημαντικά αποτελέσματα. Έτσι φάνηκε πως οι χώρες του νότου παρουσιάζουν μεγαλύτερη περίμετρο μέσης στα παιδιά από τις βόρειες χώρες όπως τη Σουηδία. Το ίδιο συνέβαινε και με τα ποσοστά της παχυσαρκίας ενώ φάνηκε ότι ταυτόχρονα τα παιδιά του νότου έτρωγαν πιο συχνά διάφορα σνακ βλέποντας τηλεόραση. Το αν αυτό όμως αποτελεί πραγματικό παράγοντα μένει ακόμα να διευκρινιστεί. Επίσης, φάνηκε πως τα παιδιά του νότου καταναλώνουν περισσότερα ζαχαρωτά αλλά και αναψυκτικά με ζάχαρη και λιγότερα φρούτα και λαχανικά.
Ο επαρκής ύπνος είναι άλλος ένας σημαντικός παράγοντας όπως κατέδειξε η έρευνα αυτή. Συγκεκριμένα οι ερευνητές μέτρησαν τις ώρες ύπνου και διαπίστωσαν ότι τα παιδιά προσχολικής ηλικίας που κοιμούνταν λιγότερο από 11 ώρες είχαν 40% υψηλότερο κίνδυνο να γίνουν υπέρβαρα, ενώ είχαν 300% υψηλότερο κίνδυνο εάν κοιμούνταν λιγότερο από 9 ώρες. Φάνηκε πως ο χρόνος που θα μπορούσε να διατεθεί για ύπνο συνήθως αφιερωνόταν στην παρακολούθηση τηλεόρασης ή την ενασχόληση με βιντεοπαιχνίδια, ειδικά στα αγόρια. Άρα είναι σημαντικό, να εξασφαλίσουν οι γονείς ότι τα παιδιά κοιμούνται επαρκώς.
Οι γονείς καθώς και το κοινωνικοοικονομικό επίπεδο αυτών, αποτελούν άλλο ένα βασικό αίτιο για την εμφάνιση της παχυσαρκίας. Παιδιά με τουλάχιστον ένα υπέρβαρο ή παχύσαρκο γονέα ήταν πιο πιθανό να είναι τα ίδια υπέρβαρα ή παχύσαρκα. Οι γονείς αποτελούν πρότυπο για τα παιδιά και κατά κάποιο τρόπο «κληρονομούν» στα παιδιά τους τη δική τους συμπεριφορά και διαμορφώνουν και τη συμπεριφορά και τις συνήθειες των παιδιών τους. Εκτός από τους ίδιους τους γονείς σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και το γενικότερο περιβάλλον των παιδιών όπως οι παππούδες και γιαγιάδες αλλά και οι φίλοι και οι παρέες των παιδιών. Σημαντικό ρόλο φαίνεται να διαδραματίζει το επίπεδο μόρφωσης και το εισόδημα των γονέων. Παιδιά από γονείς με χαμηλό εισόδημα είχαν 50% υψηλότερο κίνδυνο να είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα συγκρινόμενα με τα παιδιά από γονείς με υψηλό εισόδημα. Η επίδραση αυτή μπορεί εν μέρει να εξηγηθεί από τη χαμηλότερη ποιότητα της δίαιτας στις οικογένειες με χαμηλό εισόδημα. Αυτό το στοιχείο είναι ιδιαίτερα σημαντικό για την εποχή που διανύουμε, όπου η οικονομική κρίση έχει επηρεάσει σημαντικά το οικονομικό επίπεδο της πλειοψηφίας. Αξιοσημείωτο είναι, επίσης, ότι παιδιά από μονογονεϊκές οικογένειες είναι πιο επιρρεπή στο να γίνουν παχύσαρκα, σε σύγκριση με παιδιά από οικογένειες με δύο γονείς.
Βασικές και απλές συμβουλές προς αποφυγή της αθέμιτης αύξησης βάρους στα παιδιά είναι:
Πρόσφατη μεγάλη έρευνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης η IDEFICS, όπου η Κύπρος ήταν μία από τις χώρες όπου μελετήθηκαν διάφοροι παράγοντες σχετικά μετην υγεία των παιδιών και η σχέση του βάρους και της υγείας με τη διατροφή και τον τρόπο ζωής τους, έδειξε σημαντικά αποτελέσματα. Έτσι φάνηκε πως οι χώρες του νότου παρουσιάζουν μεγαλύτερη περίμετρο μέσης στα παιδιά από τις βόρειες χώρες όπως τη Σουηδία. Το ίδιο συνέβαινε και με τα ποσοστά της παχυσαρκίας ενώ φάνηκε ότι ταυτόχρονα τα παιδιά του νότου έτρωγαν πιο συχνά διάφορα σνακ βλέποντας τηλεόραση. Το αν αυτό όμως αποτελεί πραγματικό παράγοντα μένει ακόμα να διευκρινιστεί. Επίσης, φάνηκε πως τα παιδιά του νότου καταναλώνουν περισσότερα ζαχαρωτά αλλά και αναψυκτικά με ζάχαρη και λιγότερα φρούτα και λαχανικά.
Ο επαρκής ύπνος είναι άλλος ένας σημαντικός παράγοντας όπως κατέδειξε η έρευνα αυτή. Συγκεκριμένα οι ερευνητές μέτρησαν τις ώρες ύπνου και διαπίστωσαν ότι τα παιδιά προσχολικής ηλικίας που κοιμούνταν λιγότερο από 11 ώρες είχαν 40% υψηλότερο κίνδυνο να γίνουν υπέρβαρα, ενώ είχαν 300% υψηλότερο κίνδυνο εάν κοιμούνταν λιγότερο από 9 ώρες. Φάνηκε πως ο χρόνος που θα μπορούσε να διατεθεί για ύπνο συνήθως αφιερωνόταν στην παρακολούθηση τηλεόρασης ή την ενασχόληση με βιντεοπαιχνίδια, ειδικά στα αγόρια. Άρα είναι σημαντικό, να εξασφαλίσουν οι γονείς ότι τα παιδιά κοιμούνται επαρκώς.
Οι γονείς καθώς και το κοινωνικοοικονομικό επίπεδο αυτών, αποτελούν άλλο ένα βασικό αίτιο για την εμφάνιση της παχυσαρκίας. Παιδιά με τουλάχιστον ένα υπέρβαρο ή παχύσαρκο γονέα ήταν πιο πιθανό να είναι τα ίδια υπέρβαρα ή παχύσαρκα. Οι γονείς αποτελούν πρότυπο για τα παιδιά και κατά κάποιο τρόπο «κληρονομούν» στα παιδιά τους τη δική τους συμπεριφορά και διαμορφώνουν και τη συμπεριφορά και τις συνήθειες των παιδιών τους. Εκτός από τους ίδιους τους γονείς σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και το γενικότερο περιβάλλον των παιδιών όπως οι παππούδες και γιαγιάδες αλλά και οι φίλοι και οι παρέες των παιδιών. Σημαντικό ρόλο φαίνεται να διαδραματίζει το επίπεδο μόρφωσης και το εισόδημα των γονέων. Παιδιά από γονείς με χαμηλό εισόδημα είχαν 50% υψηλότερο κίνδυνο να είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα συγκρινόμενα με τα παιδιά από γονείς με υψηλό εισόδημα. Η επίδραση αυτή μπορεί εν μέρει να εξηγηθεί από τη χαμηλότερη ποιότητα της δίαιτας στις οικογένειες με χαμηλό εισόδημα. Αυτό το στοιχείο είναι ιδιαίτερα σημαντικό για την εποχή που διανύουμε, όπου η οικονομική κρίση έχει επηρεάσει σημαντικά το οικονομικό επίπεδο της πλειοψηφίας. Αξιοσημείωτο είναι, επίσης, ότι παιδιά από μονογονεϊκές οικογένειες είναι πιο επιρρεπή στο να γίνουν παχύσαρκα, σε σύγκριση με παιδιά από οικογένειες με δύο γονείς.
Βασικές και απλές συμβουλές προς αποφυγή της αθέμιτης αύξησης βάρους στα παιδιά είναι:
- Τα οικογενειακά γεύματα που σερβίρονται, να ανταποκρίνονται στις πραγματικές ανάγκες των παιδιών.
- Να μη πιέζονται να τρώνε όλο το φαγητό που είναι στο πιάτο χωρίς να το θέλουν.
- Τα παιδιά πρέπει να τρώνε αργά, με παύσεις και να χαίρονται τη συντροφιά στο τραπέζι.
- Να μην επιβραβεύονται με φαγητό ή να τιμωρούνται απαγορεύοντάς το.
- Να τους δίνονται υγιεινά τρόφιμα μεταξύ των κύριων γευμάτων όπως γιαούρτι, φρούτα και λαχανικά.
- Αντικατάσταση χρόνου όπου το παιδί είναι σε αδράνεια (τηλεόραση, βιντεοπαιχνίδια) με δραστηριότητες που περιλαμβάνουν κίνηση.
- Οι ίδιοι οι γονείς να κάνουν καλή διατροφή.
- Να συμμετέχουν οι γονείς σε διάφορες δραστηριότητες με τα παιδιά τους.
Τέλος, αξίζει να σημειωθεί πως τα παιδιά χρειάζονται σωστή πληροφόρηση. Τα παιδιά μετά την ηλικία των 8 χρόνων προτιμούν να κάνουν πράγματα για κάποιο λόγο παρά επειδή τους το είπε κάποιος. Είναι ευκολότερο να κάνουν σωστές επιλογές εάν έχουν μάθει τεχνικές για να αποφασίζουν σωστά. Ένας τρόπος για να το πετύχουμε αυτό είναι να τα κάνουμε να καταλάβουν την αιτία που μία επιλογή μπορεί να είναι καλή ή κακή. Για παράδειγμα, η επιλογή μόνο των πιο εύγευστων τροφών μπορεί να συνεπάγεται με έλλειψη απαραίτητων συστατικών ή η μετακίνηση με το αυτοκίνητο οδηγεί στο να χάνεται η ευκαιρία να παραμείνει κανείς σε καλή φυσική κατάσταση. Σημαντικό σε όλο αυτό είναι να γίνεται με τρόπο απλό και κατανοητό για τα παιδιά αποφεύγοντας πολύπλοκες και λεπτομερείς έννοιες.
Έχοντας λοιπόν όλα αυτά στο μυαλό μας, οι γονείς πρέπει να προσπαθούμε καθημερινά να παρέχουμε στα παιδιά μας τις καλύτερες προϋποθέσεις ώστε να μάθουν να επιλέγουν τον κατάλληλο τρόπο ζωής. Σε αυτό οφείλουμε να είμαστε ενεργό παράδειγμα, μα πάνω απ’ όλα να αποτελούμε μέρος αυτού. Η σημερινή δομή της κοινωνίας οδήγησε σε έλλειψη χρόνου με τα παιδιά μας τόσο ποσοτικά αλλά κυρίως ποιοτικά, οδηγώντας μας στην «εύκολη» λύση και στην παραμέληση της «ουσίας». Ας φροντίσουμε λοιπόν να περνάμε ποιοτικό χρόνο με την οικογένειά μας και να αξιοποιούμε τα μέσα που μας δίνονται από την επιστήμη με τον κατάλληλο τρόπο και να αποτελέσουμε οι ίδιοι λύση του προβλήματος.
Νικόλαος Ντάφλος
Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, B.Sc.
Πηγή: https://www.facebook.com/feelgoodcenter
Βιβιλιογραφία:
- Cole TJ, Belizzi MC, Flegal KM, Dietz WH. Establishing a standard definition for child overweight and obesity worldwide: International survey. BMJ 2000, 320:1-6.
- Αντώνης Ζαμπέλας. Διατροφή στα Στάδια της Ζωής, 2003 Ιατρικές Εκδ. Π. Χ. Πασχαλίδης, σελ.209-213, 216-218, 257-260.
- Dr. Rachel Pryke, Ελλ. Εκδ. Μαγκλάρα Ε, Τσαρούχη Α. Παιδική Παχυσαρκία, 2006 Εκδ. ΒΗΤΑ, σελ. 107-108.
- http://www.eufic.org/article/el/artid/How-prevent-childhood-obesity-news-from-IDEFICS-study/
- www.ideficsstudy.eu
